Karl Dedecius. Literatura - Dialog - Europa

20 maja - 30 sierpnia 2015 r.

Galeria Wystaw Czasowych
Muzeum Miasta Łodzi
ul. Ogrodowa 15

Wernisaż: 20 maja (środa), godz. 18:00 (Sala Lustrzana)

Oprowadzenie kuratorskie po wystawie odbędzie się w czwartek, 21 maja o godz. 17:00.
Wstęp wolny.

Kanwą wystawy i punktem wyjścia do jej przestrzennej organizacji są wspomnienia Karla Dedeciusa, stanowiące podsumowanie jego działalności tłumacza i pokazujące jego losy na tle XX wieku, a także metafora życia człowieka jako księgi. Szczególna uwaga została poświęcona jego młodości spędzonej w wielokulturowej Łodzi, doświadczeniom wojennym i być może wynikającej właśnie z nich chęci bycia pośrednikiem między narodami dzięki tłumaczeniom literatury, a także związkom z wybitnymi poetami i innymi osobowościami ze świata kultury i polityki. Zostanie także pokazana działalność założonego przez Karla Dedeciusa Instytutu Kultury Polskiej w Niemczech i jego rola w relacjach polsko-piemieckich.

Aby przedstawić jego postać, pokazać koleje życia oraz przybliżyć kulisy pracy tłumacza, na ekspozycji zaprezentowane zostaną m.in. archiwalne dokumenty związane z największymi polskimi poetami, z którymi tłumacz się przyjaźnił: listy Czesława Miłosza, komplet materiałów związanych z przyznaniem Nagrody Nobla Wisławie Szymborskiej, zabawne pocztówki od Zbigniewa Herberta, fotografie z wieczorów autorskich z Tadeuszem Różewiczem i przedmioty osobiste, m.in. pulpit, przy którym Karl Dedecius przez wiele lat pracował.

Ekspozycja ukazuje ogrom pracy Karla Dedeciusa włożony w przekłady i opracowania literatury polskiej w języku niemieckim. Zobrazować go może już sama prezentacja monumentalnego efektu jego dwudziestoletnich wysiłków: 50-tomowej serii "Polnische Bibliothek" (Biblioteka Polska) obejmującej literaturę polską od średniowiecza po współczesność; a także 7-tomowej "Panorama der polnischen Literatur des 20. Jahrhunderts" ("Panorama literatury polskiej XX wieku"). Na wystawie poruszone są także problemy transformacji jednego języka w inny i związany z tym warsztat. Dopełnieniem ekspozycji są "przykazania" dla tłumaczy autorstwa Karla Dedeciusa, zawarte m.in. w eseju-wykładzie "Sztuka tłumaczenia", a także udostępniony odbiorcom wybór tekstów – zarówno popularnonaukowych jak i specjalistycznych, których lektura umożliwi zwiększenie wiedzy na temat tego, czym jest tłumaczenie, i zawierających pogłębioną analizę tej czynności.

Wystawa powstała przy współpracy z Archiwum Karla Dedeciusa oraz Fundacją Archiwum Literackie Karla Dedeciusa.

Kurator: Marta Skłodowska

Współpraca: Katarzyna Kuropatwa – Pik

Tłumaczenia: Barbara Ratecka

Architektura: Katarzyna Gołaszewska i Paweł Lewoc

Grafika: Grafixpol

Koordynacja: Marcin Kuropatwa, Magdalena Krajewska-Sochala

Międzynarodowy panel dyskusyjny tłumaczy

21 maja (czwartek), godz. 17.00 - 22.00

Muzeum Miasta Łodzi
ul. Ogrodowa 15

Kawiarnia Niebostan
ul. Piotrkowska 17

Wstęp wolny

17.00 - 18.00Oprowadzenie kuratorskie po wystawie

18.00 - 18.30O sylwetce Karla Dedeciusa rozmawiają Renate Schmidgal (wieloletnia współpracowniczka Karla Dedeciusa i laureatka nagrody jego imienia) i Sława Lisiecka, tłumaczka literatury niemieckiej m.in. autobiografii Karla Dedeciusa.

18.30 - 19.30Panel I: Przeprawy tłumaczy. (Merytoryczne i praktyczne uwarunkowania pracy tłumacza). Moderacja: Sława Lisiecka, Leszek Engelking (Sala Lustrzana).

21.30"Między Wyspami a Marsem". Spotkanie z Jerzym Jarniewiczem i prezentacja Antologii "Poetki z Wysp" (zawierającej utwory Lavinii Greenlaw, Monizy Alvi, Jackie Kay, Gwyneth Lewis, Alice Oswald, Ruth Padel, Jo Shapcott i Rosemary Tonks) oraz prezentacja nowej książki poetyckiej Jerzego Jarniewicza "Woda na Marsie" i rozmowa z autorem. Prowadzenie: Przemysław Owczarek. (Kawiarnia Niebostan).

22 maja (piątek), godz. 18.00 - 21.00

Dom Literatury
ul. Roosevelta 17

Wstęp wolny

18.00Panel II: Europa tłumaczy z sąsiedztwa. (Przekład tekstu jako przekład kultury?) Moderacja: Jerzy Jarniewicz.

18.00 - 18.30Prezentacje poetyckie z Ukrainy i Białorusi oraz dyskusja o sytuacji w tym regionie Europy (Hałyna Kruk, Ostap Sływynski, Andriej Chadanowicz, Maryna Szoda).

W języku niemieckim "tłumaczyć" – "übersetzen" - to także przeprawiać na drugą stronę, być pośrednikiem między kulturami. Mimo że słowa w różnych językach mają odmienne brzmienie, to już ukryte pod nimi znaczenia - mimo różnic wynikających z odmiennych historycznych uwarunkowań i narodowości - odsyłają do wspólnoty doświadczania świata. W ten sposób pokonują granice i podziały geopolityczne, zbliżając ludzi do siebie. W ramach dwudniowego panelu dyskusyjnego spotkają się tłumacze i poeci z Białorusi, Niemiec, Polski, Rosji i Ukrainy, żeby porozmawiać na temat misji związanej z zawodem tłumacza, uwarunkowań jego pracy i roli, jaką odgrywa w procesie porozumienia w wielokulturowej Europie. Na podstawie ich doświadczeń postaramy się pokazać, w jaki sposób pracują tłumacze współcześnie. Odbędą się także wieczory autorskie zaproszonych twórców.

Goście:

BIAŁORUŚ:

Andriej Chadanowicz
Urodził się 13 lutego 1973 w Mińsku (Białoruś). W 1995 ukończył wydział filologiczny Białoruskiego Uniwersytetu w Mińsku. Wykłada historię literatury francuskiej na tej uczelni, literaturę powszechną w Białoruskim Liceum Humanistycznym im. J. Kołasa oraz translatologię w Kolegium Białoruskim. Jest prezesem białoruskiego PEN-Clubu. Jako poeta debiutował w 2003 roku i od tej pory niemal co roku wydaje kolejny tom wierszy. Jest tłumaczony na angielski, czeski, hiszpański, litewski, niemiecki, słowacki, słoweński, rosyjski, ukraiński, włoski. Sam też tłumaczy poezję z angielskiego (E. Dickinson, W.B. Yeats, W.H. Auden), polskiego (K.I. Gałczyński, Cz. Miłosz, Z. Herbert, J. Twardowski), rosyjskiego (J. Brodskij, G. Ajgi, O. Siedokowa), ukraińskiego (J. Andruchowycz, S. Żadan), francuskiego (Ch. Baudelaire, G. Apollinaire). W 2008 roku ukazał się po polsku jego tom Święta Nowego Rocku (wyd. Kolegium Europy Wschodniej).

Maryna Szoda
Urodziła się w 1973 r. (m. Prużany, Bialoruś). Ukończyła studia filologiczne na Bialoruskim Uniwersytecie w Mińsku. Specializacia naukowa: wykładowczyni mitologii, historii literatury i kultury, teorii i metodologii badań literackich. W 2000-2005 r. brała udział w Międzynarodowej Szkole Tłumaczy "Translatorium", w 2012-2014 r. uczęstniczyła w spotkaniach i warsztatach Międzynarodowego Seminarium Translatorskiego "Tłumacze bez Granic". Tłumaczy z polskiego, m. in.: Jarosław Iwaszkiewicz "Matka Joanna od Aniołów", Paweł Huelle "Weizer Dawidek", Mercedes-Benz", "Opowiadania", Sławomir Mrożek "Opowiadania", Olga Tokarczuk "Prawiek i inne czasy", Czesław Miłosz "Rodzinna Europa", Andrzej Franaszek "Milosz. Biografia" (razem z M. Kazlouskaj i M. Puszkinaj), Janusz Korczak "Kajtuś czarodziej". Mieszka w Mińsku.

NIEMCY:

Bernhard Hartmann
Urodził się na wsi (w roku 1972), od ponad dwudziestu lat mieszka w miastach (Moguncja, Poczdam, Wrocław, Berlin, Duisburg). Pracował jako polonista na różnych uniwersytetach (Poczdam, Erfurt, Wiedeń, Bochum), od paru lat żyje z tłumaczenia literatury polskiej na język niemiecki. Hartmann tłumaczył poezję, m.in. Tadeusza Różewicza, Julii Hartwig, Adama Zagajewskiego, Tomasza Różyckiego i Artura Szlosarka. Przekładał również prozę Hanny Krall, Lidii Amejko oraz liczne eseje i sztuki teatralne. Jest żonaty, ma dwoje dzieci. Lubi piłkę nożną, szkockie whisky, grę na gitarze i czytanie dobrych książek.

Renate Schmigdal
Urodziła się w 1955r. w Heilbronn. Ukończyła slawistykę i germanistykę na Uniwersytecie w Heidelbergu (M.A.). 1984-1996 pracowała w Deutsches Polen-Institut (Niemiecki Instytut Kultury Polskiej) w Darmstadt, a od 1996 poświęciła sie tłumaczeniom literackim z języka polskiego. (Autorzy m. i.: Paweł Huelle, Andrzej Stasiuk, Hanna Krall, Jacek Dehnel, Wojciech Kuczok, Piotr Sommer, Wisława Szymborska, Adam Zagajewski.) Wielokrotnie prowadziła polsko-niemieckie warsztaty translatorskie (n.prz. warsztaty zorganizowane przez Deutscher Übersetzerfonds: 2008 w Krakowie, 2009 w Berlinie, 2010 w Warszawie oraz na Collegium Polonicum w Slubicach 2010). Za przekłady prozy i poezji polskiej otrzymała trzy nagrody: Jane-Scatcherd-Preis fundacji Lediga-Rowohlta (2001), Europäischer Übersetzerpreis miasta Offenburg (2006) i Nagrodę im Karla Dedeciusa (2009). Mieszka w Darmstadt.

ROSJA:

Nikita Kuznietsov
Urodzony w 1973r, tłumacz, członek kolegium redakcyjnego miesięcznika "Nowaja Polsza". Przełożył na język rosyjski m.in. następujące książki:
— Czesław Miłosz, Abecadło, St. Petersburg, Ivan Limbakh, 2014;
— Czesław Miłosz, Dolina Issy, St. Petersburg, Ivan Limbakh, 2012;
— Józef Czapski, Na nieludzkiej ziemi (fragmenty), Moskwa, Letny Sad, 2012;
— Czesław Bielecki, Wolność. Zrób to sam, Gdańsk, Europejskie Centrum Solidarności, 2010;
— Stanisław Lem, Felietony (fragmenty), Moskwa, AST 2008;
— Andrzej Wajda, Dostojewski. Teatr sumienia, Kraków 2002;
— Księga Konstytucji i Zarządzeń Zakonu Braci Kaznodziejów, Kijów, Kairos 2001;
— św. Teresa z Lisieux, Myśli, 3 tomy, Kijów, Kairos 1998;
oraz ponad 350 tekstów dla "Nowej Polszy", m.in. takich autorów jak Leszek Balcerowicz, Stefan Bratkowski, ks. Michał Heller, Józef Hen, Leszek Kołakowski, Stanisław Lem, Adam Michnik, Czesław Miłosz, Jerzy Pomianowski, ks. Józef Tischner, Krzysztof Zanussi.

Brał udział w następujących projektach:
— Dni Kultury Polskiej w Rosji, 2001;
— Projekt artystyczno-wystawienniczy "Dostojewski i Wajda", 2002;
— Wystawa Europa XX wieku: oblicza totalitaryzmu, zorganizowana przez Ośrodek KARTA w Domu Spotkań z Historią w Warszawie w 2005;
— Festiwal Miłosza w Krakowie: prowadzenie (wspólnie z Agnieszką Kosińską) zamkniętych warsztatów dla tłumaczy literatury polskiej, 2011;
— Udział w programie "Alchemija" Telewizji Litewskiej (reż. Rytis Zemkauskas), poświęconym twórczości Cz. Miłosza, 2011;
— Udział w programie radia "Echo Petersburga", poświęconym rosyjskiemu wydaniu książki Cz. Miłosza Dolina Issy, 2012.
— Spotkanie autorskie i dyskusja o książce Cz. Miłosza Dolina Issy, St. Petersburg, 2012;
— Udział w charakterze wykładowcy w warsztatach dla tłumaczy poezji Miłosza, Wrocław, 2012;
— Udział w charakterze wykładowcy w letnim obozie lingwistycznym Teoria i praktyka przekładu literackiego, Kaliningrad, 2013;
— Udział i wygłoszenie odczytu na Międzynarodowym Kongresie "Czesław Miłosz i Rosja", St. Petersburg, 2013;
— Trzytygodniowy pobyt w zamku Lavigny i praca nad przekładem Abecadła Cz. Miłosza w ramach The Château de Lavigny International Writers' Residence (Fundacja Ledig-Rowohlt), Lavigny (Szwajcaria), 2014.

Wyróżniony odznaką honorową "Zasłużony dla Kultury Polskiej". Nominacja rosyjskiego tłumaczenia Doliny Issy Cz. Miłosza do nagrody Gildii Mistrzów Przekładu (Rosja) 2012, 2013.

Mieszka w Krakowie.

Anatol Niechaj
Urodzony w 1937r. poeta i tłumacz poezji polskiej, autor przekładów na rosyjski wierszy Adama Mickiewicza, Wisławy Szymborskiej, Czesława Miłosza, Jana Sztaudyngera, Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, Barbary Paluchowej, Agnieszki Osieckiej, Jana Twardowskiego, Jonasza Kofty i in. Autor przekładów opowiadań Tadeusza Różewicza, esejów Jerzego Nowosielskiego (Moj Chrystus), Czesława Miłosza (Szukanie ojczyzny), Zbigniewa Herberta (Natura martwa z węzdzidłem oraz Labirynt nad morzem), Autobiografii ks. Jana Twardowskiego i in. Autor przewodnika Przechadzki po polskiemu Petersburgu (2014). Organizator i wieloletni kierownik Klubu Milośników Polskiej Książki im. Agnieszki Osieckiej w Petersburgu. Założycel i moderator petersburskiego internet-kwartalnika "Dom Polski" www.dompolski-journal.ru. Członek Związku Tłumaczy Rosji (od 2001). Zorganizował i prowadzi stronę internetową tego Związku (Region Leningradzki) z rozdzialem "Globe poetycki": http://utr-lenobl.ru. Prowadzi Internet-seminar młodych tłumaczy poezji polskiej (od 2007). Odznaczony nagrodą "Zasłużony dla Kultury Polskiej" i Krzyżem Kawalerskim Orderu "Za zasługi" Rzeczypospolitej Polskiej. Mieszka w Gatczynie obok Petersburga.

UKRAINA:

Hałyna Kruk
Urodziłą się w 1974r. we Lwowie. Ukraińska poetka, tłumaczka, badaczka literatury. Mieszka we Lwowie, gdzie pracuje na uniwersytecie, na którym w 2001 roku obroniła doktorat. Autorka tomów poetyckich: Podróżny w poszukiwaniu domu (1997), Ślady na piasku (1997), Twarz poza zdjęciem (2005), "Spiv\isnuvannia" (2013) oraz wierszy i bajek dla dzieci – jej książki Marek podróżuje wokół świata i Trudno być najmniejszym (2003) tłumaczone były na 15 języków w ramach międzynarodowego projektu literatury dziecięcej "Step by Step". Była stypendystką Gaude Polonia (2003, 2010), programu "Homines Urbani" (Willa Decjusza. 2005) i Bałtyckiego Centrum Pisarzy i Tłumaczy na wyspie Gotland (2007). Przekłada z białoruskiego, polskiego i rosyjskiego. Z polskiego tłumaczyła wiersze K.Wierzyńskiego, W.Szymborskiej i sporo współczesnych poetów, opowiadania J.Iwaszkiewicza i D.Mostwin, Tajemnicę chińskiego pokoju S.Lema etc. W tłumaczeniu na język polski jej wiersze i opowiadania okazywały się na łamach Literatury na świecie, Ha!Artu, Korespondencji z ojcem, Akcentu, Radaru, opublikowane w antologiach Wschód-Zachód (Wiersze z Ukrainy i dla Ukrainy), Portret kobiecy w odwróconej perspektywie (12 poetek z Czech, Słowenii s Ukrainy), Komiks wierszem po ukraińsku.

Ostap Slywynski
Poeta, tłumacz, krytyk literacki, eseista. Urodził się w 1978 r. we Lwowie. Z wykształcenia slawista, w 2007 roku obronił pracę doktorską z zakresu współczesnej literatury bułgarskiej. Dziedziny zainteresowań naukowych to współczesne literatury słowiańskie, komparatystyka literacka, teoria przekładu. Od 2004 pracuje w Katedrze Filologii Polskiej Lwowskiego Uniwersytetu Narodowego im. I. Franki, gdzie wykłada historię literatury polskiej oraz przekładoznawstwo. Tłumaczy prozę, poezję, eseistykę, literaturę faktu oraz teksty naukowe z polskiego, bułgarskiego, angielskiego, macedońskiego, białoruskiego, rosyjskiego. Wśród autorów, których tłumaczył, są Czesław Miłosz, Andrzej Stasiuk, Olga Tokarczuk, Ryszard Krynicki, Andrzej Sosnowski, Mikołaj Łoziński, Marek Bieńczyk, Mariusz Grzebalski, Jacek Podsiadło, Derek Walcott, Robert Bly, Philip Levine, Kenneth Koch, Georgi Gospodinow. Do tej pory przetłumaczył 9 książek (w tym 7 – z języka polskiego), jest również autorem ponad 60 publikacji przekładowych w czasopismach i wydaniach zbiorowych. Za przekład książki Andrzeja Stasiuka Jadąc do Babadag dostał Nagrodę Ambasady RP na Ukrainie za najlepszy przekład roku 2007. W latach 2000–2001 koordynował projekt "Warsztaty Translatorskie" (Ośrodek Badań Humanistycznych, Lwowski Uniwersytet Narodowy im. I. Franki). Działał również jako koordynator i współorganizator dużych międzynarodowych wydarzeń literackich: Międzynarodowego Festiwalu Literackiego "Skrypty/Inscriptis" we Lwowie (2003–2005), Międzynarodowego Festiwalu Literackiego w ramach Forum Wydawców we Lwowie (2006–2007). Od 2009 r. jest członkiem redakcji trójjęzycznego polsko-niemiecko-ukraińskiego pisma literackiego "Radar". W 2013 roku został uhonorowany odznaką Zasłużony dla Kultury Polskiej. Mieszka we Lwowie.

POLSKA:

Leszek Engelking
Urodzony w 1955 roku filolog, literaturoznawca, poeta, nowelista, tłumacz i krytyk literacki, w latach 1984–1995 redaktor miesięcznika "Literatura na Świecie", członek Stowarzyszenia Pisarzy Polskich (od 1989); laureat Nagrody "Literatury na Świecie" (1989, 2002, 2008)[1] i Polskiego PEN Clubu (2010) za przekłady z języka angielskiego i języków słowiańskich.

Dzieciństwo spędził na Górnym Śląsku. Mieszka od roku 1970 w Brwinowie pod Warszawą. Członek Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, Polskiego PEN Clubu, Societé Européenne de Culture oraz Stowarzyszenia Literackiego "Scriptus". Przetłumaczył m.in. następujące książki: Vladimir Nabokov. Warszawa 1989 "Czytelnik". W 2006 przyznano mu odznakę "Zasłużony dla Kultury Polskiej". Drukował w wielu periodykach krajowych i obcych. Jest polskim współpracownikiem amerykańskiego pisma poświęconego życiu i twórczości Ezry Pounda "Paideuma", jak również stałym współpracownikiem łódzkiego miesięcznika "Tygiel Kultury"; w okresie ich istnienia był członkiem rady redakcyjnej czeskiego czasopisma literackiego "Scriptum" oraz stałym współpracownikiem toruńskiego miesięcznika "Przegląd Literacko-Artystyczny". Od roku 2007 jest członkiem międzynarodowego kręgu redakcyjnego czeskiego pisma "Slavia", poświęconego filologii słowiańskiej źródło: wikipedia.pl).

Wojciech Górecki
Urodził się w 1970 roku w Łodzi. Zadebiutował w 1986 roku na łamach "Sztandaru Młodych". Współpracował m.in. z "Gazetą Wyborczą", "Życiem Warszawy", "Rzeczpospolitą", "Więzią", "Res Publicą Nową" i "Tygodnikiem Powszechnym". Członek zespołu redakcyjnego "Tygla Kultury", stały współpracownik "Nowej Europy Wschodniej". Współautor filmu dokumentalnego Boskość Stalina w świetle najnowszych badań (TVP 1998).

Autor książek: Łódź przeżyła katharsis (1998), Planeta Kaukaz (2002), La terra del vello d'oro. Viaggi in Georgia (2009) oraz Toast za przodków (2010). Tłumaczony na język włoski, uhonorowany Nagrodą Giuseppe Mazzottiego. W latach 2002–2007 pierwszy sekretarz, a następnie radca w Ambasadzie RP w Baku. Był ekspertem misji UE badającej okoliczności wojny w Gruzji w 2008 roku. Pracuje w Ośrodku Studiów Wschodnich im. Marka Karpia, członek zarządu Fundacji Solidarności Międzynarodowej. W 2011 roku był finalistą Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego oraz został nominowany do nagrody Nike 2011 (źródło: Wydawnictwo Czarne).

Michał B. Jagiełło
Przetłumaczył blisko 20 książek. Sa wśród nich m.in. "Oddział chorych na raka" Aleksandra Sołżenicyna, "Dzieci Arbatu" Anatolija Rybakowa (pierwszą część wspólnie z Zofią Gadzinianką)., "Stalina" Edwarda Radzinskiego, a ostatnio "Sąd ostateczny" Wiktora Jerofiejewa. Najbardziej szkoda mu "Sierpnia 1914-go" Sołżenicyna, która to książka nie wyszła drukiem do dziś, choć zawiera klucz do zrozumienia tego, co dzieje się obecnie w Rosji. - No cóż - nie każdy byłby w stanie przebrnąć przez dwa tomy po 500 stron każdy - mówi Jagiełło. W swoim dorobku ma też tłumaczenia piosenek trzech bardów: Włodzimierza Wysockiego, Aleksandra Galicza i Bułata Okudżawy (źródło: Gazeta Wyborcza).

Jerzy Jarniewicz
Poeta, tłumacz i krytyk literacki. Urodził się 4 maja 1958 r., mieszka w Łodzi. Z wykształcenia anglista, wykłada literaturę angielską na Uniwersytecie Warszawskim oraz Łódzkim. Tłumaczy także głównie utwory anglojęzyczne: między innymi Simona Armitage'a, Philipa Rotha, Craiga Raine'a i Jamesa Joyce'a. Wchodzi w skład kolegium redakcyjnego "Literatury na świecie", a także "Tygla Kultury", współpracuje również z brytyjskimi periodykami literackimi "Areté" i "Poetry Review". Członek Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, występował też w roli tutora (opiekuna naukowego) w ramach stowarzyszenia Collegium Invisibile (źródło: culture.pl).

Sława Lisiecka
Urodziła się w 1947 roku. Tłumaczka niemieckojęzycznej literatury pięknej i filozoficznej. Laureatka Austriackiej Nagrody Państwowej (2007) za działalność translatorską. Autorka przekładów kilkudziesięciu książek, zarówno poezji, prozy, jak i dramatu. Tłumaczyła utwory m.in. Ingeborg Bachmann, Gottfrieda Benna, Güntera Grassa, Hermanna Hessego, Elfriede Jelinek, prace Maxa Webera, Ludwiga Wittgensteina i Martina Heideggera. W jej przekładzie ukazało się również Wymazywanie Thomasa Bernharda (2005) oraz Tako rzecze Zaratustra Friedricha Nietzschego (2005; razem ze Zdzisławem Jaskułą). Mieszka w Łodzi (źródło: portliteracki.pl).

Michał Książek
Urodził się w 1978 roku, pochodzi z Oraczewa koło Sieradza. Jest ornitologiem i kulturoznawcą, a także przewodnikiem syberyjskim. Najwięcej publikował w "Polityce", ale też w "Lesie Polskim" czy w "Twórczości". Kilka lat spędził w Jakucji. Przemierzył tę rozległą, białą krainę, zafascynowany zwyczajami i językiem jej mieszkańców. Jakucję, kraj o powierzchni dziewięć razy większej od Polski, zamieszkuje niespełna milion osób. Zima trwa przez większą część roku, więc określeń dla różnych rodzajów śniegu i mrozu jest bez liku, a chłód bywa tak dotkliwy, że w języku Jakutów sympatycznego Dziadka Mroza zastąpił Byk Zimy. Odmieniając jakuckie słowa przez polskie przypadki, Książek pisze swoistą gramatykę tych odległych, a przecież bliskich nam, śnieżnych przestrzeni (źródło: Wydawnictwo Czarne).

Dom, Ojczyzna, Granica / Ślady i transformacje
Multidyscyplinarne warsztaty

13 czerwca (sobota), godz. 12.00-22.00

Dom urodzenia Karla Dedeciusa
ul. Wólczańska 146, Łódź

Wstęp wolny

12.00 - 15.00Transformacja podwórza. Koncepcja i prowadzenie: Łukasz Nowacki (Fundacja Transformacja).

16.00 - 18.00Warsztaty plastyczne techniką frottage - przygotowanie "odcisków" domu Karla Dedeciusa w prezencie dla tłumacza. Koncepcja i prowadzenie: Urszula Sroczyńska, Beata Ścieglińska.

19.00Wernisaż powstałych w czasie warsztatów prac i grill.

21.00Projekcja filmu o Karlu Dedeciusie na fasadzie kamienicy, w której się urodził.

"Pierwszy świat składał się z wytapetowanego na ciemno mieszkania i z podwórka, naszego placu zabaw, szczelnie zamkniętego przez otaczające budynki. Rzadko które z sąsiednich podwórzy mogło nam zaoferować choćby niewielki trawnik" – tak wspominał Karl Dedecius najwcześniejszy okres swojego życia.

Część wydarzeń związanych z obchodami jego 95. rocznicy urodzin odbędzie się w domu w którym urodził się późniejszy wybitny tłumacz, przy ul. Wólczańskiej 146.

Znaczenie tego miejsca w historii Łodzi podkreślą projekcje materiałów dokumentalnych związanych z Karlem Dedeciusem na fasadzie kamienicy. W wyniku konsultacji z mieszkańcami podwórze – tę "małą ojczyznę" – wspólnie poddamy transformacji za pośrednictwem roślin ogrodowych, a aby odnieść się do pamięci tego miejsca przeprowadzimy warsztaty plastyczne techniką frottage. Ta metoda, wymyślona w 1924 roku przez artystę Maxa Ernsta, sprawia, że struktura materii zostaje przeniesiona bezpośrednio na papier. Jedna z prac utrwalających ślady przeszłości (noszone m.in. przez chropowate powierzchnie ścian, drewnianych drzwi i innych miejsc podwórza) zostanie oprawiona i podarowana Karlowi Dedeciusowi. Zapraszamy też na wernisaż wszystkich stworzonych przez Łodzian prac i na grill.

Tłumaczenie miasta
Spacer po Łodzi dla obcokrajowców

14 czerwca (niedziela), godz. 14.00

Muzeum Miasta Łodzi
ul. Ogrodowa 15

Wstęp wolny

Mówiąc o Łodzi dawnej, mówi się o Łodzi czterech kultur – tworzonej przez Polaków, Niemców, Żydów i Rosjan. Wielokulturowość dzisiejszych miast jest jednak dużo bardziej zróżnicowana. Karl Dedecius jako tłumacz poświęcił życie zbliżaniu do siebie kultur poprzez literaturę. Być może przyczynił się do tego również fakt, że zarówno jego życie jak i historia jego rodziny to historia migracji, wykorzenienia i zapuszczania nowych korzeni. Aby pomóc zadomowić się w Łodzi tym, którzy przybyli tu niedawno, a chcieli by lepiej poznać miasto, nauczyć się odczytywać historie zapisane w jego murach, odwiedzić miejsca związane z jego przeszłością i teraźniejszością, a także wyjść poza utarte szlaki - zapraszamy na spacer po Łodzi dla obcokrajowców (oprowadzanie w języku angielskim).

Laboratorium języka
czerwiec-sierpień

27 sierpnia (czwartek), godz. 11.00

Warsztaty dla młodzieży

Muzeum Miasta Łodzi
ul. Ogrodowa 15

Obowiązują zapisy

Gramatyki różnych języków to skomplikowane systemy, jednak jednocześnie słowa odsyłają zawsze do konkretu doświadczeń. To umożliwia wzajemną komunikację i międzykulturowy dialog. W czasie warsztatów językowych skoncentrujemy się na obu tych aspektach języka. Obok części związanej z przekładem tekstu literackiego i źródłosłowem słów, zajmiemy się także dialogiem intuicyjnym, sprawdzając, czy języki mogą być całkowicie "obce".

Dodatkowo w czerwcu Dział Edukacji Muzeum Miasta Łodzi przyjmuje zapisy na warsztaty dla grup szkolnych.

Kontakt: n.krolikowska@muzeum-lodz.pl

Śladami Karla Dedeciusa
wycieczka rowerowa po Łodzi

29 sierpnia (sobota),godz. 11.30

Muzeum Miasta Łodzi
ul. Ogrodowa 15

Wstęp wolny

Wybitny tłumacz Karl Dedecius urodził się niemal 95 lat temu w wielokulturowej Łodzi. Jak wyglądało wtedy miasto, w jakich miejscach spędzało się czas wolny, gdzie znajdowało gimnazjum polskie, a gdzie niemieckie? W jakie kolejne miejsca przenosiła się rodzina Dedeciusów? W czasie wycieczki rowerowej śladami wybitnego tłumacza odwiedzimy wybrane miejsca związane z jego biografią, a zarazem z przeszłością miasta.

Niemiecka biblioteka

wrzesień 2015 - czerwiec 2016

Wykłady o literaturze niemieckojęzycznej (m.in. Thomas Bernhardt, Elfriede Jelinek, Herta Müller)

Nawiązując do "Biblioteki Polskiej" - monumentalnego wydawnictwa obejmującego 50 tomów, które Karl Dedecius stworzył, aby przybliżyć w kręgu niemieckojęzycznym literaturę polską - otwieramy cykl wykładów, które przybliżą polskim odbiorcom literaturę niemieckojęzyczną. Na comiesięcznych spotkaniach omówiona zostanie twórczość najważniejszych autorów z tego kręgu językowego i zarazem autorów trafnych diagnoz współczesności, takich jak Reiner Maria Rilke, Franz Kafka, Thomas Bernhardt, Elfriede Jelinek, czy Herta Müller.

Wykłady organizowane we współpracy z Interdyscyplinarnym Centrum Badań Humanistycznych Uniwersytetu Łódzkiego.

O niemieckiej literaturze grozy XVIII i XIX w.

Spotkanie z cyklu "Biblioteka niemiecka"

25 listopada (środa), godz. 18:00

Prowadząca: dr Maria Berkan-Jabłońska

Miejsce: retroCafe

Muzeum Miasta Łodzi, ul. Ogrodowa 15

Wstęp wolny

W ramach przybliżania polskim odbiorcom literatury niemieckojęzycznej 25 listopada 2015 r. o godz. 18:00 zapraszamy na wykład dr Marii Berkan-Jabłońskiej o niemieckiej literaturze grozy XVIII i XIX w.

Wykłady z cyklu "Biblioteka Niemiecka" organizowane są we współpracy z Interdyscyplinarnym Centrum Badań Humanistycznych Uniwersytetu Łódzkiego i nawiązują do "Biblioteki Polskiej" - monumentalnego wydawnictwa obejmującego 50 tomów, które Karl Dedecius stworzył, aby przybliżyć w kręgu niemieckojęzycznym literaturę polską.

Na comiesięcznych spotkaniach omówiona zostanie twórczość najważniejszych autorów z tego kręgu językowego i zarazem autorów trafnych diagnoz współczesności.

28 października 2015 odbyło się pierwsze spotkanie , na którym prof. dr hab. Jacek Brzozowski bardzo interesująco opowiedział o napisanych przez dwudziestoletniego Friedricha Schillera "Zbójcach" (w ostatnim czasie reżyserowanych m.in. przez Jana Klatę w Schauspielhaus Bochu i Michała Zadarę w Teatrze Narodowym w Warszawie).

Tym razem zapraszamy do wysłuchania opowieści o przerażających, pełnych duchów i niesamowitych zdarzeń historiach, które przyczyniły się do narodzin horroru.

Karl Dedecius. Literatura - Dialog - Europa. Wystawa w Słubicach

22 października - 15 grudnia 2015

Uniwersytet Adama Mickiewicza
ul. Kościuszki 1, Słubice

Collegium Polonicum w Słubicach i Muzeum Miasta Łodzi łączy od lat współpraca. Jej celem jest popularyzacja twórczości wybitnego niemieckiego tłumacza literatury polskiej na język niemiecki i pośrednika kulturowego, Karla Dedeciusa. Owocem tej kooperacji jest czasopismo naukowe "Rocznik Karla Dedeciusa". Instytucje współdziałały także na obszarze muzealnictwa. Przykład stanowi wystawa "Karl Dedecius i Łódź", eksponowana przed kilkoma laty w Collegium Polonicum, a powstała na zbiorach Archiwum Karla Dedeciusa przy Collegium Polonicum i Muzeum Miasta Łodzi.

Placówki ponownie połączyły swoje siły w ramach projektu "Karl Dedecius. Literatura – Dialog – Europa", umożliwiającego prezentację postaci tłumacza w najważniejszych miejscach związanych z jego biografią, działalnością i badaniami nad jego twórczością. Dn. 22 października 2015 r. o godz. 14.30 w foyer Collegium Polonicum odbyło się otwarcie wspólnej ekspozycji "Karl Dedecius. Literatura – Dialog – Europa".

Karl Dedecius urodził się w r. 1921 w Łodzi. Wcielony do Wehrmachtu, wziął udział w bitwie stalingradzkiej. Był więźniem sowieckich łagrów. Po ucieczce z NRD pracował w jednym z zachodnioniemieckich towarzystw ubezpieczeniowych. W tym czasie rozpoczął swoją twórczą działalność. Bez niego duża część polskiej literatury pozostałaby nieznana czytelnikowi z Niemiec, Austrii i Szwajcarii. Od ponad sześćdziesięciu lat przekłada klasyków polskiej poezji na język niemiecki. Wydał wiele prac teoretycznych z zakresu literaturoznawstwa krajów słowiańskich i teorii tłumaczenia. Do jego głównych dzieł należą m.in. (pięćdziesięciotomowa) "Biblioteka Polska" oraz "Panorama Literatury Polskiej XX wieku". W r. 1979 Dedecius założył Niemiecki Instytut Kultury Polskiej w Darmstadt. Funkcję dyrektora Instytutu pełnił do r. 1997. Był wyróżniany tytułem doktora honoris causa licznych uniwersytetów w Polsce i Niemczech (w tym Uniwersytetu Europejskiego Viadrina we Frankfurcie nad Odrą). Otrzymał wiele wysokich odznaczeń państwowych.

Słubice jako szczególne miejsce leżące na granicy Polski i Niemiec, dokładnie przy rzece, nad którą Karl Dedecius pragnął budować symboliczne i literackie "mosty", skłoniło nas do wybrania na wystawę tego, co związane z tłumaczeniem – zarówno tym literackim, jak i tym międzykulturowym.

Za pośrednictwem wystawy, inspiracją dla kształtu której stała się księga jako symbol działalności Karla Dedeciusa, odbiorcy zostają wprowadzeni w rzeczywistą i metaforyczną przestrzeń pracy translatora i mogą zapoznać się z jego filozofią tłumaczenia. Zaprezentowane zostały także przyjaźnie łączące Dedeciusa z polskimi poetami.

Karl Dedecius. Literatura - Dialog - Europa. Wystawa w Darmstadt

8 kwietnia - 22 maja 2016

Deutches Polen - Institut
Mathildenhoehweg 2, Darmstadt

Trzecia odsłona wystawy poświęconej urodzonemu w przedwojennej i wielokulturowej Łodzi legendarnemu tłumaczowi literatury polskiej na język niemiecki, redaktorowi monumentalnych antologii polskiej poezji i prozy, niestrudzonemu pośrednikowi między narodami polskim i niemieckim, przyjacielowi poetów, a także – poecie, Karlowi Dedeciusowi.

Po ekspozycjach w Łodzi i Słubicach wystawa prezentowana jest w Darmstadt w założonym przez Karla Dedeciusa Deutsches Polen - Institut.

Wydarzenia towarzyszące

8.04.2016, godz. 17.30
Pożeganie Karla Dedeciusa (1921-2016)

Powitanie: Nadburmistrz Jochen Partsch, Wissenschaftsstadt Darmstadt
Słowa podziękowania: Prof. Dr. Dieter Bingen, Niemiecki Instytut Spraw Polskich
Prof. Dr. Joachim Rogall, Fundacja im. Roberta Boscha
Nieznane piękno: "Biblioteka Polska"Karla Dedeciusa (1982–2000)
Czytanie z Dr. Andrzejem Kaluzą i Manfredem Mackiem
Oprawa muzyczna: Joanna Gortel (skrzypce) i Marcin Gortel (skrzypce)
Miejsce: Stadtkirche Darmstadt, następnie przejście do Haus Deiters

8.04.2016, godz. 19.00
Otwarcie wystawy "Karl Dedecius: Literatur-Dialog-Europa" / "Karl Dedecius: Literatura-Dialog-Europa"

Powitanie: Prof. Dr. Dieter Bingen, dyrektor Niemieckiego Instytutu Kultury Polskiej
Powitanie: Dr. Helmut Müller, prezes Kulturfonds Frankfurt RheinMain
Wprowadzenie: Marta Skłodowska, kurator, Muzeum Miasta Łodzi
Miejsce: Haus Deiters, Mathildenhöhweg 2

13.04.2016, godz. 20.00
"Tłumacz w dialogu"

Rozmowa z Małgorzatą Łukasiewicz (Warszawa) i Bernhardem Hartmannem (Duisburg)
Moderacja: Prof. Dr. Renata Makarska (Uniwersytet im. Jana Gutenberga w Mainz / FTSK Germersheim)
Miejsce: Niemiecki Instytut Kultury Polskiej, Residenzschloss

29.04. 2016, godz. 20.00
"Niemiecki dziennik"

Spotkanie autorskie ze Stefanem Chwinem (Gdańsk)
Moderacja: Marta Kijowska (Monachium)
We współpracy z Niemiecką Akademią Języka i Literatury
Miejsce: Deutschen Akademie für Sprache und Dichtung / Niemiecka Akademia Języka i Literatury, Alexandraweg 23

13.05.2016, godz. 20.00
"Świadkowie wieku. Karl Dedecius w rozmowie z Martą Kijowską"

Dokument ZDF 1999, 63 Min.
Wprowadzenie: Dr. Andreas Lawaty (Lüneburg)
Miejsce: Niemiecki Instytut Kultury Polskiej, Residenzschloss

20.05.2016, godz. 18.00
Wielki finał w dniu 95. urodzin Karla Dedeciusa

Powitanie i przemówienia:
Prof. Dr. Dieter Bingen, dyrektor Niemieckiego Instytutu Kultury Polskiej
Burmistrz Jochen Partsch, Wissenschaftsstadt Darmstadt
Małgorzata Laurentowicz-Granas, dyrektorka Muzeum Miasta Łodzi
Dr. Kurt W. Liedtke, Przewodniczący Kuratorium Fundacji im. Roberta Boscha
Następnie przejście do sceny przed budynkiem wystawy na Mathildenhöhe
Miejsce: Haus Deiters, Mathildenhöhweg 2

20.05.2016, godz. 19.00
"Walc końca świata"
Koncert Jazzowy na Mathildenhöhe: Nowa interpretacja polsko-niemieckiej lityki jazzowej – LP z 1986 - kwartet Stefański & Żądło-Quartett. Polska liryka w tłumaczeniu Karla Dedeciusa

Prezenter: Manfred Mack
W ramach otwarcia Dni Secesji 2016 w Darmstadt z burmistrzem Jochenem Partschem.
Miejsce: Scena przed budynkiem wystawy na Mathildenhöhe

"Karl Dedecius odczytuje na nowo polską lirykę?
O antologii Panorama literatury polskiej XX wieku"

22 maja (niedziela) 2016, godz. 12.30

Muzeum Miasta Łodzi
ul. Ogrodowa 15
Sala lustrzana

Prowadzący: prof. Tomasz Cieślak

Wstęp wolny

Opracowana przez Karla Dedeciusa 15 lat temu dwutomowa, ogromna antologia "Panorama literatury polskiej XX wieku. Poezja" jest autorskim wyborem polskich wierszy najciekawszych i najwartościowszych z perspektywy niemieckiego czytelnika, dla którego została pierwotnie przygotowana. Praca Dedeciusa umożliwia spojrzenie na lirykę polską z zewnątrz, okiem nieprzesłoniętym pielęgnowanymi w naszej szkole i obiegu krytycznoliterackim hierarchiami, porządkami i modami. Dedecius proponuje lekturę świeżą, niekiedy wręcz zaskakującą, czasem bardzo daleko mijającą się z utrwalonym kanonem polskiej poezji XX wieku. Celem prelekcji będzie pokazanie owych nieoczywistości i czytelniczych zaskoczeń.